Willem blogt: Hoe zit dat met die Maan en die Zon?

"WikiWeetjes van Willem, Deel 2"

Laatst maakte ik het volgende grapje in de kroeg:

"Bij een maansverduistering staat de zon tussen de Aarde en de maan." Hahaha…
Pretty impossible, maar tóch geloofde een kroegmaat van me het meteen. Hij zei, dat hij altijd moeite had gehad met astronomie (sterrenkunde), maar gaf toe, dat het hem eigenlijk ook nooit geïnteresseerd had. Nu wilde hij wel eens van mij weten, hoe het allemaal zit.
Tja, hoe zít het eigenlijk?

Ik begin meteen maar groot: In de verder lege ruimte van het heelal (of Kosmos) bevinden zich groepen ("clusters") sterrenstelsels. Deze stelsels draaien om elkaar heen. Op bovenstaande afbeelding is de Aarde veel te klein om af te kunnen beelden.

Een van die talrijke stelsels is de Melkweg ("Milky Way”), waar wij wonen. In gebieden, die geen last hebben van "lichtvervuiling" kun je ons sterrenstelsel 's nachts waarnemen als een vage, lange witte streep aan de hemel. Die streep bestaat uit heel erg veel sterren.

Rond zo'n ster kunnen planeten cirkelen, maar ook stof of meteoren en meteorieten. Deze objecten draaien hun vaste baantjes rond hun ster, bij ons
de Zon genaamd. Sommigen doen dat "relatief dichtbij”, zoals de planeet Mercurius (58 miljoen kilometer verwijderd van de zon), andere zeer ver weg zoals de verste planeet Neptunus (4,54 miljard kilometer van de zon). (Pluto hád die positie, maar mag sinds kort geen planeet meer genoemd worden).

De door kernfusie aangedreven zon heeft nog 5.000.000.000 brandjaren en daarna verandert hij met een grote explosie in een Witte Dwerg, een samengebald sterretje. Voor die tijd moet de mensheid het pand verlaten hebben…

De voor ons allerbelangrijkste planeet is moeder Aarde,
"the Blue Shining Planet". Bij het ontstaan van ons zonnestelsel draaiden stof en rotsbrokken rond de zon, die door hun onderlinge zwaartekracht samenpakten tot een bol . Dat is de vorm, die alle stoffen (door cohesie) aannemen, als er geen andere krachten op inwerken. Bekijk maar eens een druppel kwik, die doet precies hetzelfde (maar wordt een beetje afgeplat door de zwaartekracht).

Een deel van dat ruimtestof word door de natuur gebruikt om de koolstofmoleculen van ons lichaam op te bouwen (en op enig moment weer af te breken, natuurlijke recycling, daar ontkomt niemand aan).

Aldus ontstond onze eigen woonplek in de ruimte. De Aarde ontwikkelde zich in 5 miljard jaar en de Evolutie zorgde er voor, dat onze lichamen zeer geschikt zijn voor de samenstelling van onze atmosfeer (de "lucht", die we inademen), de gemiddelde temperatuur, de heersende zwaartekracht en de gevolgen van de seizoenswisselingen op een bepaalde breedtegraad.
Zo zie je bijvoorbeeld, dat mensen, die rond de Evenaar geëvolueerd zijn een donkerder huid hebben dan degenen die dichter bij de koude Noordpool wonen. (witte voorwerpen stralen minder warmte uit dan donkere; neem de witte koelkast en de zwarte kolenkachel).

Planeet Aarde draait dus om de zon. In ongeveer 365 dagen (plus ongeveer 6 uur, vandaar dat we om de 4 jaar schrikkeldag hebben, dan halen we dat verschil weer in :-) ).

Doordat de draaias van onze planeet "schuin" staat tegenover de posite van de zon, onstaan de voor ons onontbeerlijke seizoenen. Leuk of niet, ook de winters hebben wij nodig om ons weersysteem stabiel te houden. Zonder de seizoenen zouden wij binnen een paar maanden verdwenen zijn.

Last but certainly not least: de Maan draait om de Aarde, in ongeveer 30 dagen. Door een rekenkundig verband tussen de draaisnelheid van de Aarde en die van de Maan zien wij altijd dezelfde kant van de maan! Er bestaat dus echt zoiets als de "dark side of the moon". Pas in de jaren '60 kregen wij via foto's van de Apollovluchten die achterkant te zien :-)

De Maan is vermoedelijk ontstaan door een botsing van de Aarde met een meteoor, een enorm grote steen, die veel materiaal lossloeg uit onze bodem, die brokstukken kwamen in een baan om de Aarde en voegden zich (ook) samen tot een bol.

De zwaartekracht van de Maan trekt aan onze wereld en aan het water van de oceanen; zo ontstaan eb en vloed. Als de zon in 1 lijn staat met de maan en de Aarde krijg je springvloed, omdat hun zwaartekrachten bij elkaar optellen.

Ook de Maan kunnen wij absoluut niet missen. Zonder eb en vloed, bijvoorbeeld, zou een een groot deel van de huidige continenten onder water komen te staan. Saillant detail in deze: de maan verwijdert zich met redelijk grote snelheid steeds verder van ons af door de middelpuntvliegende kracht van zijn omloop…

Ook de aardas roteert, dat heet Precessie (tolbeweging). Eens in de 26.000 jaar maakt die as een rondje. Ook daar is de Maan bij van invloed.
Precessie veroorzaakt oa. de verschuiving van de sterrebeelden, het ontstaan van de de ijstijden en dus ook flinke klimaatwisselingen
(hier hoor je nooit over in klimaatdiscussies…)

Al deze specifieke en unieke eigenschappen van Moeder Aarde zijn onontbeerlijk voor ons, mensen. Onze lichamen kunnen zich niet in korte tijd aanpassen aan, bijvoorbeeld, een heel andere zwaartekracht, vraag maar aan astronauten met hun spierzwakte en botontkalking. Wonen op de planeet Mars, met een zwaartekracht, die maar een derde is van de onze, zou zeer problematisch zijn.
De kans dat er, waar dan ook, nóg zo'n combinatie van essentiele eigenschappen voor menselijk leven is ontstaan is zeer klein, maar statistisch gesproken uiteraard mogelijk. Groen mannetjes zullen wij echter niet gauw tegenkomen, een hele opluchting ;-)

Nu begrijp je in ieder geval mijn kroeggrapje: als de zon tussen de maan en de aarde stond, zouden wij onmiddelijk tot stof verbranden…EN zouden wij met ons allen als ruimte-afval in een baan om de zon gaan draaien…totdat ook wij weer samensmolten tot een splinternieuw hemellichaam, hahaha.